Kupa kamieni

Jednym z elementów niematerialnego dziedzictwa, który ilustruje okoliczności życia i zbiór
zwyczajów ludzi, a zarazem tworzy tożsamość kulturową, są kupy kamieni. To nie jest żart.

Kamienie i kamienie

Podobnie, jak w odniesieniu do innych elementów, kupy kamieni różnią się między sobą.
Jednym z przykładów takich układanych kup kamieni jest np. tradycyjna sztuka murów
budowanych z kamienia bez zaprawy, czyli tzw. architektura wernakularna. To umiejętność
prawie zupełnie zapomniana, która stanowi jeden z najważniejszych elementów kulturowych
na całym wybrzeżu Morza Śródziemnego.

Kamień – świadectwo

Przez wiele lat ten element kultury i dziedzictwa niematerialnego pozostawał mało poznany,
nikt go nie zauważał i nikt go nie doceniał. Tymczasem mury usypane z kup kamieni –
niczym nieutwardzanych – stanowią jedno z bardzo wczesnych świadectw rozwoju kultur
europejskich.

Sypanie murów

Umiejętności budowania murów z kamienia, były przekazywane z pokolenia na pokolenie,
ale bez zapisów fizycznych. Ciągłość przekazu tej umiejętności, jak się ocenia, zakończyła się
w ciągu ostatnich dziesięcioleci XX wieku. W 2016 roku umiejętność budowania murów z
kamienia się chroniona jako niematerialne dziedzictwo kulturowe Chorwacji, a już w
następnym roku, dzięki wspólnej nominacji Chorwacji, Cypru, Francji, Grecji, Włoch,
Słowenii, Hiszpanii i Szwajcarii, międzyrządowy komitet UNESCO uznał ogromne znaczenie
tej tradycji i od 2018 roku budowanie murów z kamienia jest chronione jako światowe
niematerialne dziedzictwo kulturowe.

Kamienie w Polsce

Mało się wie, że w Polsce kupy kamieni – przynajmniej niektóre – także są chronione. Tak
jest np. w rejonie Zawoi. Miejscowe podłoże geologiczne powoduje, że ziemia obfituje w
kamienie i je „rodzi” (jak mało co innego). Dawni rolnicy chcąc przygotować pole pod
zasiew, nawet bardzo niewielki, musieli je oczyścić z kamieni. Takie kupy kamieni układali
między polami. Z biegiem czasu porastała je zieleń i trawa. I dzisiaj kupy kamieni są
chronione jako element krajobrazu kulturowego.