Zupełnie niedawno po raz pierwszy w życiu musiałam uzupełnić dokument. Wiąże się on z jednym z przedmiotów, których nauczam. Było to Sprawozdanie z pięcioletniego okresu działań związanych z ochroną zjawisk wpisanych na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

https://niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/Krajowa_inwentaryzacja/Krajowa_lista_NDK/

Dokumenty

Nazwa dokumentu całkowicie zniechęca do podejmowania jakichkolwiek czynności i wcale nie opisuje dokładnie tego, co stanowi rzeczywiście te działania. Pokrótce: każdy z elementów uznanych przez UNESCO (zarówno na poziomie państwa, jak i całego świata) co pięć lat podlega ocenie, w której określa się jego stan zachowania. Naturalnie inaczej wygląda ta kwestia w odniesieniu do naturalnego i materialnego dziedzictwa, a jeszcze inaczej w odniesieniu do kultury niematerialnej.

Krakowska koronka klockowa

Krakowska koronka klockowa została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w 2016 roku i właśnie upłynęło pięć lat wymaganych w sprawozdaniu.

https://ndk.nid.pl/Aktualnosci/details.php?ID=2908

Sam kwestionariusz obejmuje kilka pytań, np.

1. Proszę opisać aktualny stan żywotności zjawiska. Czy przez ostatnie 5 lat zaszły jakieś zmiany w jego praktykowaniu (np.: zmienił się jego charakter, zmieniła się liczba osób?)

2. Jak przez 5 lat od wpisu na KL [Krajową Listę przyp. moje] wyglądała jego ochrona? (prosimy o odniesienie się do wymienionych przez Państwa ewentualnych zagrożeń (- czy wystąpiły?) (…)?

3. Mocne i słabe strony w ochronie zjawiska:

– jakie mogą Państwo wskazać pozytywne rezultaty?

– jakie wynikły trudności?

Grzecznie przygotowałam sprawozdanie, do którego dołączyłam mnóstwo dokumentów. Przeważnie były to fotografie lub skany rozmaitych folderów, plakatów, informacji i katalogów, które ukazały się na przestrzeni pięciu lat (2016-2021). Wszystkie dokumentowały działania i aktywność krakowskich koronczarek, zarówno indywidualną, jak i zbiorową. A były to warsztaty, kursy, lekcje, wystawy, prelekcje, pokazy i wiele innych wydarzeń społecznych, np.

Albo takie:

I jeszcze inne:

Praktyka

Nie wiem, czy sprawozdanie okazało się wystarczająco dobre, ponieważ nie otrzymałam żadnej odpowiedzi z warszawskiego NIDu. Chciałabym zwrócić uwagę na jedną zwłaszcza kwestię, która jest fundamentalna: wszystkie działania, które związane są z niematerialnym dziedzictwem kulturowym, opierają się na relacjach międzyludzkich i przekazie bezpośrednim.

Stan żywotności zjawiska to proces, czyli zbiór czynności wzajemnie ze sobą powiązanych, których realizacja jest niezbędna dla uzyskania określonego rezultatu1. Z perspektywy koronczarskiej zamiast tych zdjęć powinnam pokazać Moje Koleżanki, które z mozołem i wytrwałością, bez szansy na odpowiednie wynagrodzenie i jakiekolwiek profity, z maniakalnym uporem plączą ze sobą nitki nawinięte na drewniane patyki, zwane przez wtajemniczonych klockami…

1 Wersja uproszczona definicji zaczerpniętej z Encyklopedii zarządzania (dostęp z 22.04.2022 https://mfiles.pl/pl/index.php/Proces), którą utworzyłam na potrzeby własne.